Marineterrein Amsterdam

Een onafhankelijk blog van een Kattenburger over de herontwikkeling van het Marineterrein Amsterdam. Van een gesloten enclave naar een plek voor iedereen. Blog Marineterrein gaat door als marinekwartier.com

maandag 28 september 2015

Nieuw geschut op Marineterrein?

De Commandantswoning op het Marineterrein is onlangs fraai opgeknapt. Het gebouw uit de jaren zestig is een mooi voorbeeld van de toenmalige moderne villabouw. Het bleef natuurlijk lange tijd een plek van geheimzinnigheid. Men hield duidelijk niet van pottenkijkers. Aan de kadezijdes van de villa is dan ook een hoge heg neergezet. Die houdt nieuwsgierige ogen op afstand, maar belemmert ook het zicht op de buitenwereld. Daar heeft Bureau Marineterrein, dat hier kantoor houdt, iets origineels op gevonden. Men heeft grote PVC-buizen door de heg gestoken zodat er weer naar de rest van het Oosterdok kan worden gekeken. Het ziet er van buiten wat vreemd uit (het deed mij denken aan schutsgaten in een kasteelmuur), maar misschien past het juist wel goed in de (voorheen) militaire setting.

zondag 27 september 2015

Ruimtevolk maakt ruzie over Marineterrein

En jawel! Het Marineterrein is een 'casus'.
Je kon er op wachten tot een ieder die iets met stedelijke ontwikkeling te maken heeft zich met de nieuwe invulling van het terrein zou gaan bemoeien. Dat komt misschien ook wel door de 'organische' ontwikkeling die de verschillende overheden voor het Marineterrein hebben bedacht. Dat geeft zo weinig duidelijkheid, dat iedereen zijn eigen visie er op kan plakken.



Afgelopen week gooide Jannes van Loon de knuppel in het hoenderhok. Hij schreef een uitgebreid stuk op Ruimtevolk, een discussieplatform over ruimtelijke ordening. Nadeel van dit soort fora is dat er vaak zo veel vakjargon wordt gebezigd dat je er op het laatst geen touw meer aan vast kan knopen.
Jannes raakte via Ruimtevolk in discussie met Thijs en ik zal proberen de essentie er uit halen.

Eerst wat quotes:

JvL: "Het verbaast mij zeer dat er niet is gekozen om ‘gewoon’ een structuurvisie/programma van eisen te schrijven en het gebied stuk voor stuk te veilen aan professionele project- en gebiedsontwikkelaars." 
T: "Wat is er mis met het geven van ruimte aan bedrijven boven wonen op sommige plekken in de stad? Waarom moet het zo bijzondere Marineterrein zo nodig direct met woningen volgebouwd worden?" 
JvL:"Dat een stedelijke economie eigenlijk een spekkoek is met twee hele dikke lagen lokale markteconomie en lokale alledaagse economie en slechts een flinterdun laagje internationale economie wil er bij hen niet in." 
T: "Tijdens de crisis is gebleken dat juist de oude methoden niet werken. Overal in de stad lagen gebieden jarenlang braak omdat door de overheid dichtgetimmerde plannen door de partijen met jarenlange ontwikkelrechten niks gedaan werd. De organische ontwikkeling leert ons juist dat we met korte doorlooptijden, tijdelijke functies, en flexibel programma veel beter in staat zijn ruimtelijke ontwikkeling te laten meegaan met de tijdgeest." 
JvL: "Natuurlijk, uiteindelijk zou een mix van functies het meest ideaal zijn, maar om de woningvraag meteen te negeren en de ‘ICT-sector’ (wat dat ook moge zijn, in media-uitingen tot nu toe hierover bleven zowel Kroes als Jansen hierover heel vaag." 
T: "Uiteraard is de woningvraag in het centrum van Amsterdam zeer groot. Daar gaat het bebouwen van het Marineterrein echt geen grote verademing in brengen. Juist daarom is het goed dat er niet direct in de korte-termijn-reflex wordt geschoten om nu snel aan de woonvraag te willen voldoen. Het Marineterrein is een heel bijzondere plek met sterke historische en ruimtelijke waarde. De keuze om dat 10 à 15 jaar lang stapje voor stapje in te vullen is juist zeer bewonderenswaardig in mijn ogen." 
JvL: "De waas van internationale stedelijke competitie wordt versterkt door een oerdrift van veel wethouders, planologen en tegenwoordig zelfs ex-eurocommissarissen. Namelijk, het willen achterlaten van ‘hun’ stukje stad. In de tijd van het ‘gefinancialiseerd kapitalisme’ zijn dat geen betaalbare woningen meer maar internationaal geënte prestige projecten. Als resultaat van dit stedelijk beleid werden er – ondanks de hoge vastgoedprijzen, de enorme wachttijden voor sociale huurwoningen en de gigantische vraag naar middeldure huurwoningen – in Amsterdam de afgelopen vier jaar slechts gemiddeld netto zo’n vijfduizend nieuwe woningen aan de voorraad toegevoegd." 
JvL: "Als je volgens gemiddelde bevolkingsdichtheid A’dam bouwt (dus niet eens hoogbouw, dus gewoon gemengd) kom je al op 30 hectare x 488 =14.640 woningen."

Het gaat uiteindelijk dus om de volgende punten:
  • Wanneer gaan we bouwen?
  • Wat gaan we bouwen?
  • Wie gaat het bouwen?
  • Wat doen we in de tussentijd?
Zo moeilijk is het volgens mij niet. Maar ik behoor dan ook niet tot het 'ruimtevolk', maar tot het gewone volk dat in en tussen de voortbrengsels van deze lieden moet wonen en werken. De discussie tussen Jannes en Thijs lijkt zich voornamelijk op geld, macht en tijdsdruk te concentreren en niet op kwaliteit voor de inwoners van Amsterdam. Het woord park komt bijvoorbeeld in het hele gesprek niet voor... 
Laten we eerst eens kijken waar de bewoners van de stad behoefte aan hebben en hoe we dat zouden kunnen invullen. Laten we daar ook de tijd voor nemen en niet zo snel mogelijk alles slopen. We hebben gezien wat dat in het verleden voor Kattenburg heeft gedaan. In de tussentijd kunnen bestaande gebouwen prima een tijdelijke functie krijgen. Pension Homeland is daar een mooi voorbeeld van.


zaterdag 26 september 2015

Eerste palen tijdelijke brug Marineterrein - Dijksgracht zijn geplaatst

De Firma Tijsterman is na een weekje al aardig opgeschoten! Er staan ondertussen flink wat palen in het Oosterdok.

maandag 21 september 2015

Bouw tijdelijke brug Marineterrein - Dijksgracht van start

De snelle aanleg van een tijdelijke brug vanaf de Dijksgracht naar het Marineterrein is bij sommigen enigszins omstreden. Marine-officier De Natris is bijvoorbeeld ongerust vanwege het veiligheidsrisico dat een fietsroute over het terrein op dit moment met zich mee zou brengen. Daarnaast is niet iedereen het eens met de plek van de tijdelijke brug. Het College van Rijksadviseurs ziet de uiteindelijke, permanente brug liever vanaf NEMO, omdat dit een route tussen Centrum-Oost en Amsterdam Centraal oplevert die korter en goedkoper is. Dat hoeft de nu gekozen plek voor de tijdelijke brug (vanaf de Dijksgracht) natuurlijk niet in de weg te zitten, maar ik hoor van veel mensen dat ze de tijdelijke brug óók liever via NEMO hadden gezien.
De aanleg begint in ieder geval deze week. Vanmorgen was er nog geen bedrijvigheid te zien, maar het allerbelangrijkste staat al klaar: een DIXI (mobiel toilet) voor de werknemers van Van Hattum & Blankevoort die de brug gaan bouwen! De brug zou in januari 2016 in gebruik moeten worden genomen.

zaterdag 12 september 2015

Slaapkamer Vincent van Gogh op Marineterrein

Met de huidige vergrijzing lijkt een evenement als de Open Monumentendag al snel op een bejaardensoos. Maar op het Marineterrein viel dat dit weekend alles mee. Bij de verschillende rondleidingen door voormalig marineman Hans Bartelsman was de gemiddelde leeftijd lager dan ik had verwacht. Nu ken ik het terrein inmiddels vrij goed, maar er was ons deze keer een bezoekje aan het slaapvertrek van Vincent van Gogh beloofd en dus heb ik me alsnog aangemeld om mee te lopen met Hans.
Van Gogh kwam in mei 1877 in Amsterdam aan, vastberaden om zich daar voor te bereiden op een studie theologie aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn oom Jan van Gogh was directeur van de Marinewerf en woonde in het werfgebouw, op de hoek tegenover het huidige Scheepvaartmuseum. Hij had een studeer- en slaapkamer voor Vincent ingericht en dus bevond Vincent zich dagelijks te midden van de werklui en scheepshellingen.
In zijn brieven aan broer Theo beschrijft hij het leven op de werf en zijn wandelingen op de Oostelijke eilanden. Uiteindelijk lukte het Vincent niet om de studie succesvol te volbrengen en dat was de reden dat hij in de zomer van 1878 Amsterdam weer verliet en naar zijn ouders in
Etten vertrok.
De rondleiding van Bartelsman ging inderdaad via het historische gebouw aan de Voorwerf. De binnenkant is in het verleden compleet gestript en ontdaan van originele ornamenten. Zo ook de toenmalige kamer van Vincent. Alleen de Directiekamer is vrij recent in oude staat hersteld. Jammer genoeg is deze ruimte voorlopig niet meer voor het publiek toegankelijk omdat deze is verhuurd aan een commercieel bedrijf. Wat rest is het uitzicht, maar ook daar is natuurlijk weinig van over. De toenmalige Kattenburgerbrug is inmiddels vervangen en de pakhuizen aan de Nieuwe Vaart vrijwel allemaal verdwenen.





vrijdag 11 september 2015

Neelie verlaat Marineterrein

Bureau Marineterrein meldt op haar website dat StartupDelta na nog geen jaar alweer vertrekt naar een locatie elders in Amsterdam. De ruimte die ze op dit moment op de Voorwerf huren zou niet meer voldoende zijn om alle activiteiten te kunnen herbergen. Of dit ook het einde betekent van de lobby die Neelie Kroes en haar organisatie voerde om het Marineterrein om te vormen tot een bedrijventerrein voor startups is niet duidelijk. Feit is dat niet iedereen blij was met haar onverwachte claim op het gebied. Zo bracht ze tijdens een uitzending van De Wereld Draait Door heel slim de naam 'The Wharf' naar voren. Verder was er de voortdurende suggestie dat een Startup-City op deze plek al grotendeels in kannen en kruiken was. Dit ging zelfs zó ver dat het gemeentebestuur van Amsterdam bij de beantwoording van vragen van twee raadsleden toegaf zich onder druk gesteld te voelen om de ontwikkeling van het Marineterrein te versnellen.
Overigens is het volgens sommigen nog maar de vraag of een startup-kolonie op een vrij geïsoleerde plek als het Marineterrein überhaupt wel de juiste manier is om jonge veelbelovende ondernemers naar Amsterdam te lokken. Zo schrijft Errik Buursink op de website van Ruimtevolk:

Aansluiting

De stad is in essentie een enorme en veelzijdige verzameling sociale netwerken, die als vanzelf fysiek neerslaan op de voor hen meest aantrekkelijke locaties. Voor netwerken van kenniswerkers en hun bedrijven is het centrum de logische plek. En eenmaal daar gevestigd neemt de aantrekkelijkheid alleen maar toe. En dat is logisch. Want hoe meer verschillende netwerken met elkaar in contact komen, hoe meer nieuwe verbindingen ontstaan, des te rijker is de opbrengst. Wat de tech sector in de stad zoekt is aansluiting bij de samenleving. Het concept van de Tech Wharf op het voormalige marine-etablissement, letterlijk door muren van de rest van de stad afgescheiden, is daar op opvallende wijze mee in tegenspraak. Productie en innovatie in de stedelijke kenniseconomie is afhankelijk van de kruisbestuiving tussen de kunsten, ambachten en technologie. Dit wordt door een stedelijk interactiemilieu op natuurlijke wijze gefaciliteerd. In cafés, restaurants, debatcentra, cultuurpodia en gewoon op straat en in het park. Dan is een geïsoleerde campus niet het goede model. Dat hebben Berlijn en New York met hun Silicon Allees en Silicon Alleys wel begrepen.

Stedelijke kwaliteiten

Startups en gevestigde IT-bedrijven komen naar Amsterdam om te profiteren van de diversiteit en het onverwachte van de stad. Daarmee onderscheidt het stedelijk productiemilieu zich van al die prachtig gelegen, groene campussen. Amsterdam moet inzetten op versterking van juist haar stedelijke kwaliteiten. Het concept van een campus is daarmee lastig te verenigen, een ‘stadscampus’ is niets meer dan een contradictio in terminis. Idealiter verandert de Tech Wharf in een echt stuk stad, door woningbouw en de komst van stedelijke voorzieningen, óf de Tech Wharf vestigt zich op een plek die al stad is. Aan het Silicon Canal. Dat is pas een onderscheidend concept.
Het zou zomaar kunnen dat StartupDelta voor het laatste heeft gekozen.
Neelie, het ga je goed!

zondag 6 september 2015

Marineterrein Kattenburg 'gebombardeerd' in de oorlogsfilm Dirty Heroes (1967)

In de jaren zestig kwam een genre films op dat zich voornamelijk richtte op de Tweede Wereldoorlog. Ze werden meestal geproduceerd door Italianen en werden dan ook wel Macaroni Combat-films genoemd. Vaak speelden er Amerikaanse acteurs in die al op hun retour waren.
De film Dirty Heroes uit 1967 speelt zich voor een groot deel af in Amsterdam, en wel op het toen braak liggende deel van Kattenburg. Als achtergrond diende het Marine-Etablissement, met de Voorwerf, het Rijksmagazijn (nu Scheepvaartmuseum) en het Marinepaleis (woonblok voor officieren en gesloopt ten behoeve van de IJtunnel) af en toe prominent in beeld. Men heeft niet alle nieuwbouw uit die tijd kunnen verbergen tijdens het draaien, en dus zien we geregeld typische jaren zestig bouw in een film die zich afspeelt in 1945. Hieronder een compilatie van de belangrijkste scenes die het Marineterrein als achtergrond hebben en de trailer waarin een mooi luchtshot zit (01:59) van een bombardement op Kattenburg!