•Datum: 17-01-2015
•Bron: Noordhollands Dagblad
Op het Amsterdamse marineterrein liepen oorlogsschepen voor de VOC van stapel. Hier werd de kiel gelegd van schepen voor de admiraliteit en de Koninklijke Marine. De marine trekt zich terug van het Marine Etablissement op Kattenburg en maakt ruimte voor start-ups. Springplank voor nieuwe bedrijvigheid en creativiteit. De VOC-ontdekkers van 2015.
De deur van de Voorwerf van het marineterrein in Amsterdam staat op een kier. Je kan er zo naar binnen lopen, geen wachtpost die je tegenhoudt. De marine maakt een terugtrekkende beweging op het veertien hectare grote marineterrein.
Een van de mooiste locaties van Amsterdam, komt na eeuwen terug bij de stad. De Voorwerf (het zuidelijke deel pal tegen het Scheepvaartmuseum aan) is als eerste vrijgegeven voor een nieuwe toekomst in burgerhanden. Vier van de dertig gebouwen krijgen nieuwe bewoners. Het blauw wordt weggebleekt. Tot en met 2018 worden de gebouwen beetje bij beetje overgedragen.
Duurste grond
Natuurlijk is deze operatie een pure bezuiniging op Defensie die de rijkskas per jaar vier miljoen moet schelen. Al blijft het Rijk wel eigenaar van het terrein, want die duurste grond van Amsterdam gaat geld opleveren. StartupDelta, met Neelie Kroes als boegbeeld, kreeg afgelopen maandag de sleutel voor een vestiging in een van de oudste panden op het marineterrein. Waar de voetstappen van zeehelden De Ruyter en Tromp liggen, moeten nieuwe koersen naar de toekomst worden uitgezet. Nieuwe innovatieve bedrijven met internationaal karakter. Prima op z'n plaats op de Voorwerf van het marineterrein. Die werf gold in de Gouden eeuw tenslotte als de meest innovatieve scheepswerf van Europa.
Overste Nico Vermaire (kapitein-luitenant ter zee) van de marine heeft net de oude slaapkamer van de directeur van de Scheepswerf uit 1655 verruild voor een plek in een ander gebouw op het marineterrein. ,,Dit pand is uit 1885, ik ben dus al behoorlijk aan het moderniseren'', grapt de commandant van het Marine Etablissement Amsterdam. Tot 2018 blijft hij hier zitten met 'het mooiste uitzicht van de stad'.
Pijn
,,Bezuinigen is nooit leuk, dat doet pijn in de breedste zin.'' En deze verhuizing doet behoorlijk pijn. Vermaire (53 jaar, afkomstig uit Julianadorp) vocht in de Golfoorlog. ,,Ik heb veel operaties gedaan over de hele wereld, maar ik had meer slapeloze nachten van de 'alle hens' die ik voor 900 man moest houden om te vertellen dat het hier ophoudt. Dat de marine hier weggaat en dat je misschien ook wel je werk en functie verliest.'' Drie panden en een snipper terrein blijven nog in handen van Defensie, maar of het daar marineblauw wordt, is nog onzeker.
,,In de jaren zestig is het marineterrein in Amsterdam al gehalveerd voor de aanleg van de IJtunnel. De grond uit de IJtunnel is de bodem van deze kazerne'', vertelt Vermaire. Die gebouwen worden nu tot eind 2018 'gefaseerd' leeggemaakt. ,,Veel gaat verdwijnen, maar het maritieme karakter van het marineterrein moet bewaard blijven'', zegt Vermaire. Met razendsnelle start-ups en andere hippe bedrijven wordt dat niet weggevaagd.
Het eerste 'bedrijf' dat zich hier vestigde, is het Bureau Monumenten en Archeologie van Amsterdam. Die hebben meteen al een mini-expositie over het terrein ingericht.
De druk op het terrein werd groot toen Defensie in 2011 de bezuiniging aankondigde. Plannenmakers buitelden over elkaar heen. Het moest een woonwijk worden, een evenemententerrein, een boulevard met restaurants en hotels. Ga er maar aanstaan. Liesbeth Jansen, projectdirecteur Bureau marineterrein, kreeg als eerste vraag of ze meteen vijf van die 'lelijke jaren zestig panden' wilde slopen. Nee dus. Liesbeth betrok deze week kantoor op de eerste etage van een pand waar vroeger galadiners werden gegeven (onder haar kantoor huist een professionele keuken) en ze kijkt het eerst eens aan.
Liesbeth Jansen was achttien jaar directeur van het Westergasfabriek-terrein dat onder haar leiding transformeerde van fabrieksterrein tot hipste festivallocatie met creatieve bedrijven en televisiestudio's. Ook dat gebeurde niet van de ene op de andere dag. ,,De Westergasfabriek was een terrein waar niemand dood wilde worden gevonden. En kijk nu eens.''
Haar opdracht op het marineterrein is 'waarde vermeerderen.' Dus bel de projectontwikkelaar, laat die een miljard aftikken en klaar zijn we. Liesbeth Jansen, schudt het hoofd. ,,Nee, niet traditionele waarde maar een bijdrage aan de stad. Cultureel, maatschappelijk en zelfs internationaal.''
Nieuw
Dan moet er vast een stedenbouwkundig plan komen vol toekomstmuziek. Maar dat is 'old school' en haar stijl niet. ,,Ik wil stap voor stap met teams steeds een deel ontwikkelen in plaats van dat we een doel aan de horizon zetten en daar naartoe werken. Dat heet tegenwoordig 'Agile'. Die term komt uit de computerwereld en staat voor lenige behendige projectontwikkeling. Ik wil vooral nieuwe dingen. Ja wat zijn dat dan?, vragen mensen. Maar dat weet ik nog niet. Als ik nu al weet wat de écht nieuwe dingen over een paar jaar zijn, dan zijn ze niet nieuw meer.''
Ze heeft al 180 aanvragen binnen van mensen die een plekje willen op het marineterrein. ,,Een groot deel daarvan is roze gemarkeerd: leuk voor later. In de eerste fase op de Voorwerf hebben we nog maar tien procent van de totale ruimte beschikbaar. Ik kijk vooral naar mensen en bedrijven die willen samenwerken en netwerken. Liefst ook internationaal gericht. Daar heb je een goede mix voor nodig en geen pand vol met start-ups die een 'killer app' willen maken waarmee je in één klap een vermogen verdient. Ik heb liever een innovatief bedrijf dat bijdraagt aan een betere wereld en iets doet om problemen in de zorg op te lossen. Dat is ook waarde vermeerderen.''
Zestig procent van de vier gebouwen is inmiddels vergeven aan de TV-academy, app-academy en het Sandberg Instituut (= de masteropleiding van de Rietveld academie). Het is nog een voorzichtig begin, want ze heeft nog volop wensen. De thema's voor de ontwikkeling van het terrein zijn maritieme kracht, waterpark en innovatielab.
Kleinschalig Voor kunst en cultuur moet ook plek zijn, maar een festivalterrein zal het marinecomplex nooit worden. ,,Dit wordt geen tweede Westergasfabriek. Het wordt allemaal veel kleinschaliger. Er zijn hier ruimtes waar je maximaal met 50 of 80 mensen in kunt. Als je dan aan een festival denkt, moet je eerder aan Bungalup in Zeewolde denken. Dat is heel kleinschalig.''
Een 'eetmarkt' eens in de week lijkt haar leuk, maar ook een ambassade voor Twente en Eindhoven. ,,Ja, StartupDelta werkt er aan om in het hele land aantrekkelijk te maken voor internationale start-ups. Misschien is het dan goed voor de chemie om Eindhoven en Twente naar Amsterdam te halen.''
